The Checklist Manifesto, czyli o zmaganiach ze złożonością

Co ma wspólnego medycyna i lotnictwo?

"The Checklist Manifesto" (Gawande 2009) to pozycja, której temat (oraz krzycząco czerwona okładka) od razu mnie zaintrygowały i zachęciły do przeczytania. Atul Gawande, chirurg z Bostonu i autor, pisze w tym tytule o wyzwaniach w pracy intelektualnej i naszych ograniczeniach, które możemy jednak w pewnym stopniu kompensować narzędziami takimi jak tytułowa checklista.

Na pierwszy rzut oka sądziłem, że książka będzie traktować o listach zadań, które często tworzymy sobie na własne potrzeby. Jednak listy wokół których kręci się tematyka książki to raczej coś, co po polsku można nazwać "listami kontrolnymi". Lepszym skojarzeniem byłoby więc lotnictwo, gdzie taka lista pozwala upewnić się, że wszystkie niezbędne kroki procedury (np. startowej samolotu) zostają wykonane.

Ale co właściwie można napisać o takich listach? Okazuje się, że całkiem sporo i całkiem interesująco.

Wyzwanie dzisiejszych czasów: aplikowanie wiedzy, do której już mamy dostęp

Książka rozpoczyna się ciekawie, szczególnie jeśli ktoś spodziewał się powtórek banałów o produktywności. Autor od pierwszej strony wrzuca nas w historie z oddziału ratunkowego w szpitalu w którym operuje, a te szybko wciągają niczym odcinki Dr House'a ;)

Historie te mają jednak mocne przesłanie. Pokazują, że sama wiedza nie wystarcza nam do tego, aby nie popełniać błędów. W sali pełnej wykształconych lekarzy nikt może nie rozpoznać sytuacji o której wielokrotnie uczył się w teorii na studiach. W rutynowych operacjach mamy wysoki odsetek powikłań wynikających często z banalnych i łatwych do popełnienia błędów.

Jeśli znasz książkę Stulecie Chirurgów (Thorwald 1956), to może pamiętasz lekarzy w XIX wieku, którzy nie wierzyli w nowe szalone teorie o zarazkach i np. uparcie odmawiali mycia narzędzi po pracy w prosektorium sądząc, że wytarcie ich w fartuch zupełnie wystarczy (nie wystarczało). Tamta historia pokazuje ludzki upór i arogancję, ale też ograniczenia jakie niósł za sobą ówczesny brak wiedzy naukowej, która wymagała masy ciężkiej i niedocenianej pracy aby przebić się do powszechnej świadomości.

W XXI wieku wiedza medyczna jest o lata świetlne do przodu. Półki bibliotek w siedzibie WHO uginają się pod stosem rekomendacji jak zapobiegać epidemiom, a w monografiach można znaleźć opisy leczenia skrajnie trudnych przypadków. W tym samym czasie wciąż mamy na świecie epidemie, którym można zapobiegać dystrybuując mydło kosztujące grosze i ucząc prostych reguł. Mamy też dziesiątki tysięcy operacji rocznie, w których można uniknąć poważnych komplikacji stosując poprawnie współczesną wiedzę medyczną. Np. podając antybiotyk w odpowiednim czasie.

To, co w tej książce do mnie trafiło, to właśnie spostrzeżenia na temat tego, że posiadanie dostępu do ogromnej ilości wiedzy nie wystarcza żeby ją skutecznie aplikować.

Uderzyło mnie jak bardzo zmienił się balans pomiędzy niewiedzą a nieudolnością.

Przez niemal całą historię, na życie ludzi wpływ miał głównie brak wiedzy. Nigdzie nie było to widoczne bardziej, niż w przypadku chorób, które nas spotykały. Wiedzieliśmy mało na temat tego, co je powoduje i jak je leczyć.

Ale w ostatnich kilku dekadach nauka dostarczyła nam wystarczająco dużo wiedzy, żeby nieudolność [w jej stosowaniu] stała się tak samo dużym wyzwaniem jak sam brak wiedzy.

The Checklist Manifesto, tłumaczenie własne

Czy to tylko problemy medycyny?

Jeśli medycyna jest dla Ciebie zawodowo odległa, to na szczęście te same problemy znajdziemy też w innych dziedzinach!

Pokaźne części tego, co robią inżynierowie oprogramowania, kierownicy finansowi, strażacy, policjanci, prawnicy, a na pewno lekarze, są już zbyt skomplikowane, aby mogli wykonywać je wyłącznie z pamięci.

The Checklist Manifesto, tłumaczenie własne

Przyznam, że książka mnie zarówno wciągnęła jak i zainspirowała do wprowadzenia zmian w tym jak organizuję swoją pracę. Polecam! :)

PS. A jeśli już znasz książkę i chcesz zobaczyć jak wygląda szpital w którym pracuje autor, to jako ciekawostkę linkuję do filmu dokumentalnego, w którym Atul Gawande pokazuje najtrudniejsze aspekty swojej pracy.

Lista odniesień

1. Gawande, A. (2009). The Checklist Manifesto: How to Get Things Right. 1st ed.
2. Thorwald, J. (1956). Stulecie chirurgów.